Sunday 25 December 2016

పితృదేవోభవ

పితృదేవోభవ

మా ‘అమ్మ’ మళ్ళీ నా ఇంట్లో పుట్టిందని మురిసిపోయిన నాన్నగారు
వాళ్ళమ్మ పేరు పెట్టుకుని ‘అమ్మా’ అని పిలుస్తూ ఆప్యాయతనందించిన నాన్నగారు
అమ్మ ఎప్పుడయినా కసిరితే ‘మా అమ్మని కోప్పడకు’ అని మందలించిన నాన్నగారు
అర్ధరాత్రి లేచి మందులువేసి భుజంమీద వేసుకుని తిప్పి నిద్రపుచ్చిన నాన్నగారు
తనతోపాటు నన్ను వెంటతిప్పుకుని విజ్ఞానాన్ని పంచి పెంచిన నాన్నగారు
బంగారు పాపాయి బహుమతులు పొందాలి అని నన్ను చూసి పాడుకునే నాన్నగారు
చిన్న వయస్సులోనే పుట్టెడు బాధతో తీరని బాధ్యతలతో మందులేని
కర్కటరోగంతో వైకుంఠ ఏకాదశినాడు కన్నుమూసిన నాన్నగారు

(మా నాన్నగారి జ్ఞాపకాలతో – పొన్నాడ లక్ష్మి)

(చిత్రలేఖనం : మా శ్రీవారు Pvr Murty )

అబల కాదు సబల

No automatic alt text available.

అబల కాదు సబల

నన్ను ప్రేమిస్తే నా హృదయం పూలపాన్పు
కాదని నిరసించితివా నా ఎద కఠిన శిల

నన్ను అనురాగంతో చేరదీస్తే నీ పాదదాసిని
కాదన్నచో నీపాలి నిరంతర అశాంతిని

నన్ను దయగా చూచితివా వరాలిచ్చే దేవతను
నిర్దయగా హింసిస్తే నీపాలి మృత్యుదేవతను

నన్నాదరించి ఆప్యాయతను పంచితివా
నిన్ను శిరసున నుంచి పూజింతును

నన్ను విడనాడినా నే బ్రతుకలేను
నిన్నే నమ్మిన నన్ను కాధన్నా నిన్ను బ్రతకనివ్వను

రచన : పొన్నాడ లక్ష్మి
(చిత్రం : Pvr Murty గారు)

జీవితం



జీవితం
అలలా పడుతూ లేస్తూ సాగేదేరా జీవితం
ఏటికి ఎదురీదుతూ చేసే పడవ ప్రయాణం జీవితం
కష్టాలనూ కన్నీళ్ళనూ దిగమింగుతూ నడిపేదిరా జీవితం
ఒడుదుడుకులను దాటుకుంటూ ఒడ్డుకు చేరేది జీవితం
వడ్డించిన విస్తరి కాదురా జీవితం
మనకై మనం సాధించుకునేదే జీవితం.
పరచిన పూలపాన్పు అసలేకాదురా జీవితం
ముళ్ళబాట నధిగమిస్తూ ముందుకు సాగేది జీవితం.
నిరంతర కృషి చేస్తూ ఎదిగేదేరా జీవితం
ఎదురొచ్చిన సమస్యలను పరిష్కరించు కోవడమే జీవితం.
బాధ్యతలను విస్మరించి పారిపోవడం కాదురా జీవితం
అయినవారిని ఆదుకుని అక్కున చేర్చుకునేదే జీవితం
అందమయిన ప్రకృతిని ఆస్వాదిస్తూ అనుభూతి పొందడమేరా జీవితం
ఆనందాన్ని మాత్రమే అందరికీ పంచుతూ మనిషిగా మసలడం జీవితం
నీకు తెలిసినది నలుగురికీ పంచడమేరా జీవితం
నిన్ను నమ్ముకున్నవారికి న్యాయం చేయడం జీవితం
పొన్నాడ లక్ష్మి (11.12.2016)

ఆశాజీవులు


Image may contain: drawing

ఆశాజీవులు
పై వంతెన క్రింద ప్లాస్టిక్ గుడారాల్లో
ప్రకృతి ప్రకోపాలకి బలైపోతున్న బడుగుజీవులు
చింపిరి జుత్తులతో జీర్ణవస్త్రాలతో
అలనాపాలనా లేని అనాధ బాలలు
వార్తాపత్రికలకే పరిమితమయిన
పధకాలను అందుకోలేని నిర్భాగ్యులు
సంఘసంస్కరణల ముసుగులో జరిగే అవినీతిని
నిర్మూలించలేని నిస్సహాయులు
జీవిత చరమాంకంలో చేయూతకోసం
పరితపించే విధివంచితులు
కళాత్మక చిత్రాల వెండితెర దర్శకులకు
కధాంశాలు వీరి బతుకులు
ఉందిలే మంచికాలం ముందుముందునా
అనుకుంటూ ఎదురుచూసే ఆశాజీవులు
ఎందరో ఎందరెందరో …. … !!
- పొన్నాడ లక్ష్మి
చిత్రం : శ్రీ Pvr Murty గారు

వేరొక్కరూ లేరు విశ్వమంతా నీ మహిమే - అన్నమయ్య కీర్తన

అర్జునుడు ద్వారకనుండి వచ్చి ధర్మజునితో శ్రీకృష్ణ నిర్యాణం వార్తా తెలియబరుస్తూ చెప్పిన పద్యం.
 చెలికాడ! రమ్మని చీరు నన్నొకవేళ మన్నించు నొకవేళ మరది యనుచు
బంధుభావంబున బాటించు నొకవేళ దాతవై యొకవేళ ధనము లిచ్చు ,
మంత్రియై యొకవేళ మంత్ర మాదేసించు, బోధి యై యొకవేళ బుద్ధిసెప్పు,
సారధ్య మొనరించు జన విచ్చి యొకవేళ గ్రీడించు నొకవేళ , గెలిసేయు,
నొక్క సయ్యాసనంబున నుండు గన్న తండ్రి కైవడి జేసిన తప్పు గాచు,
హస్తములు వట్టి పొత్తున నారగించు, మనుజవల్లభ! మాధవు మరవ రాదు.
శ్రీకృష్ణునికి తనపై గల అభిమానం, వాత్సల్యం, చనువు తలచుకుని అర్జునుడు దుఖిస్తాడు. ఒకమాటు చెలికాడా అని ఆత్మీయంగా పిలిచి, ఒకమాటు గురువై కర్తవ్యాన్ని బోధించి, ఇంకొకమాటు మంత్రియై హితోపదేశం చేసి, మరొకమాటు ఒక శయ్యపై కూర్చోబెట్టుకుని కన్నతండ్రి వలె తప్పులు సరిదిద్ది ఆదరించేవాడు. అటువంటి మాధవుని మరచిపోవడం ఎలా అని విచారిస్తాడు.
ఇంచుమించు ఇదే భావం అన్నమయ్య ఈ కీర్తనలో వ్యక్తీకిరించాడు:
వేరొక్కరూ లేరు విశ్వమంతా నీ మహిమే
ఏ రీతి నీవే కలవు ఇతరము లేదు !!
తల్లివై రక్షింతువు తండ్రివై పోషింతువు
ఇల్లాలివై మోహం ఇత్తువు నాకు
వొళ్లయిపెరుగుదువు ఒగి పొర వ్రతమవుదువు
ఇల్లుమున్గిలై ఉందువు ఇంతా నీ మహిమే !!
గురుడవై బోధింతువు కొడుకువై ఈడేర్తువు
అరుదై నిదానమౌ అవుదువు నీవే
దొరవై నన్నేలుదువు దూతవై పనిచేయుదువు
ఇరవై సిరులిత్తువు ఇంతా నీ మహిమే !!
దేవుడవై పూజగొందువు దిక్కు ప్రాణమవుదువు
కావలసినట్లవుదువు కామిన్చినట్లు
శ్రీ వెంకటేశ నీవే చిత్తము లోపలినుండి
ఈవల వైకుంఠమిత్తువు ఇంతా నీ మహిమే !!

Friday 2 December 2016

ఎదురీత


ఎదురీత
బాల్యం లో చిలిపిచేష్టలు, అల్లర్లు, అలకలు లేవు.
కుమారిదశ లో చెప్పుకోదగిన ముద్దుముచ్చట్లు లేవు.
యౌవన దశ లో త్రుళ్ళిపడుతూ , కాలేజి లో చేసే హంగామాలు అసలే లేవు
తీపి కలలతో, ఎన్నో ఆశలతో అడుగిడిన సంసారంలో ఆనందానుభూతులు లేవు.
అడుగడుగునా ఆంక్షలు, అనుమానాలు, అవరోధాలతో అడుగంటిన అభిరుచులు.
ఎన్నో నిద్రలేని రాత్రులు, నాలో నేనే పడే మానసిక ఆవేదన.
అయినా అదేమి విడ్డూరమో నా కంటిలో నీరు రాదు.
నా మనసు ఓటమిని అంగీకరించదు.
ఏటికి ఎదురీది నా వ్యక్తిత్వం నిలుపుకుంటాను.
స్వయంకృషి తో నేర్చుకున్న విద్యలని గంగపాలు కానివ్వను.
నేనంటే ‘నేనే’ అని ఏనాటికయినా నిరూపించుకుంటాను.
రచన: పొన్నాడ లక్ష్మి.
చిత్రం : Pvr Murty గారు

ప్రియతమా - కవిత

ఒక అత్మీయురాలి ఆవేదనకు స్పందించి రాసిన నా మొదటి కవిత.
ప్రియతమా!
ఒక్కోసారి వెల్లువలా వచ్చి నన్నల్లుకుని అంతులేని అనురాగంలో ముంచెత్తుతావు.
ఒక్కోసారి అంతులేని దూరానికి నన్ను నెట్టేసి నిర్లిప్తంగా మారిపోతావు.
అప్పుడే నాకు కలుగుతుందో చిన్న సందేహం!
నీమదిలో ‘నేను’ నేను మాత్రమె ఉన్నానుకొంటే అదొక మదురమైన మరపురాని అనుభూతి
వేరొకరు నీ ఆలోచనల్లోనైనా చోటుచేసుకున్నారనిపిస్తే అంతులేని ఆవేదన నాకు.
నిన్ను నిలదీస్తే నాదంతా ఒట్టిభ్రమ అంటావు.
భ్రమే అనుకో! దరిచేర్చుకుని నీ ప్రేమపాశంతో బంధించి లాలించ వచ్చుగా!
కానీ నీలో కనిపించే నిర్లక్ష్యబావన నన్ను నిలువునా దహించివేస్తూంది.
నా సేవలు నిన్ను తృప్తి పరచటం లేదా? నా అనురాగంలో వెలితి కనిపిస్తూందా?
ఏమిటి నా నేరం? ఎందుకు నాకీ శిక్ష!
- ponnada lakshmi

Monday 7 November 2016

లింగాష్టకం.


కార్తీకమాసం సందర్భంగా నేను వీణ మీద పయత్నించిన లింగాష్టకం. ఈ క్రింది లింకు క్లిక్ చేసి వినమని మనవి.


https://www.facebook.com/ponnada.lakshmi/videos/989040981241610/

Friday 28 October 2016

అన్నిటికి నొడయఁడ వైన శ్రీపతివి నీవు, - అన్నమయ్య కీర్తన

ఈ వారం అన్నమయ్య కీర్తన.
ప. అన్నిటికి నొడయఁడ వైన శ్రీపతివి నీవు,
యెన్నరాదు మా బలగ మెంచుకో మాపౌజు
.
౧. జ్ఞానేంద్రియము లైదు శరీరిలోపల
ఆనక కర్మేంద్రియములైదు
తానకపు కామక్రోధాల వర్గములారు
ఈ నెలవు పంచభూతాలెంచు మాపౌజు.
౨. తప్పని గుణాలు మూడు తను వికారములారు
అప్పటి మనోబుధ్యహంకారాలు,
ఉప్పతిల్లు విషయము లుడివోని ఒక అయిదు
ఇప్పటి మించే కోపము యెంచుకో మాపౌజు.
౩. ఆఁకలి దప్పియును మానావమానములును
సోకిన శీతొష్ణాలు సుఖదుఃఖాలు
మూక గమికాడ నేను మొక్కెద శ్రీ వేంకతేశ !
యేకటార గడపేవా నెంచుకో మాపౌజు.
భావం .. దేవా! అన్నీ నీలొనే నిక్షిప్తమై ఉన్న శ్రీపతివి నీవు. సమస్తమునకు అధిపతివి. కానీ మా సైనిక బలగమేమీ తక్కువగా లేదు సుమా! ఇది లెక్కకు మించి యున్నది. మరి మా బలగాన్ని చూచి కాచుకో మరి.
శ్రోత్రము, త్వక్కు, చక్షువు, జిహ్వ, ఘ్రాణము అను జ్ఞానేంద్రియము లైదు మాలో నున్నవి. వాక్కు, వాణి, పాదము, పాయువు, ఉపస్థము అను అయిదు కర్మేంద్రియములు శరీరమునకు సంబంధించి యున్నవి. అట్లే మోహరించి నిలిచిన కామము, క్రోధము, లోభము, మోహము, మదము, మాత్సర్యము అను అరిషడ్వర్గములు ఉన్నవి. మరియు పృథివ్యప్తేజో వాయవాకాశములను పంచభూతాలును కలవు. మా సేన ఎట్లున్నదో పరీక్షించుకో..
అట్లే సత్త్వము, రజస్సు, తమస్సు అను గుణములు మూడు; ఉండుట. పుట్టుట, పెరుగుట, పరిణమించుట, క్షీణించుట. నశించుట అను శారీరకమైన వికారములు ఆరు. మనస్సు, బుధ్ధి, అహంకారము అనునవి మూడు, ఎప్పటికప్పుడు ఉత్పత్తి యగు శబ్ధము, స్పర్శము, రూపము, రసము, గంధము అను విషయములైదు మా సేనలో నున్నవి. అన్నిటికి మించిన కోపము కూడా ఉన్నది. ఇంత విశాలమైన దండుని అలక్ష్యము చేయకు.
ఇంతేకాదు, అకలిదప్పులు, మానావమానములు, శరీరమునంటిన శీతోష్ణములు, సుఖదుఃఖములు మొదలైన ద్వందములు కూడా కలవు. కాన నేను సామాన్యుడిని కాను. ఇంత గొప్ప సేనకు అధిపతిని. నా వెనుక ఇంత పెద్ద మూక ఉన్నది. శ్రీ వేంకటేశ్వరా! ఇదిగో నీకు మొక్కుచున్నాను. నాలో ఉన్న ఈ శతృ సైన్యాన్ని ఓడించి ఆపేక్షతొ నన్ను నడిపించు.
సద్గుణముల కంటె దుర్గుణములు ఎప్పుదూ బలమైనవే. ఈ దుర్గుణములను, బలహీనతలు అను శతృ సంహారము చేసి రక్షింపుమని ఆ వేంకటేశ్వరుని అన్నమయ్య ఈ కీర్తనలో వేడుకుంటున్నాడు.


Thursday 15 September 2016

గృహిణీ గృహ ముచ్యతే.. గజల్.

।।గృహిణీ గృహముచ్యతే।। ఉమాదేవి జంధ్యాల
--------------------------------------------
చీకటినే తొలగించే ఉదయానివి నువ్వేగా
మేలుకొలుపు సుప్రభాత గీతానివి నువ్వేగా!
కనుతెరువగ కమ్మనినీ నగుమోమే చాలునులే
కనుపాపగ మముకాచే దైవానివి నువ్వేగా!
గడియారంతోపోటీ పడుతుంటావేరోజూ
అలుపెరుగక తిరుగాడే కాలానివి నువ్వేగా!
ఏదెక్కడ పెట్టామో తెలియదుమా కెవ్వరికీ
చేతిలోకి వస్తుందను ధైర్యానివి నువ్వేగా!
కరిగిఅరిగి పోతున్నా కనిపించదు మాకళ్ళకు
అద్దంలా యిల్లుంచే పనిమనిషివి నువ్వేగా!
ఎనిమిదికాకుండానే అందరికీ తొందరలే
పదిచేతుల పనిచేసే యంత్రానివి నువ్వేగా!
నీచల్లని చేయితాక మాయమౌను రుగ్మతలే
ఒడినిజేర్చి ఓదార్చే దయామయివి నువ్వేగా!
సర్దిచెప్పలేకనీవుసతమతమౌతుంటావు
అందరి నిందలు మోసే సహనానివి నువ్వేగా!
నీపనులకు సెలవులేదు నీసేవకు విలువలేదు
ఎదుగుటకై వాడుకునే నిశ్శ్రేణివి నువ్వేగా!
ఒక్కపూట గడవదమ్మ పడకేస్తే నువ్వింట్లో
నిన్నునీవు చూసుకోని త్యాగానివి నువ్వేగా!
చేయేతలగడకాగా కటికనేల పడకాయే
నిద్రించుటకేతీరని మహరాణివి నువ్వేగా !
నాల్గుపదుల వయసులోనె వడిలినపూవైనావే
అయినా పోడిమితగ్గని అందానివి నువ్వేగా!
ఆడదిలేనట్టియిల్లు అడవికన్న అధ్వానం
పైకిమేము అనకున్నా ప్రాణానివి నువ్వేగా !
-----------------------------
** పొన్నాడ మూర్తిగారి చిత్రానికి గజల్
( నిశ్శ్రేణివి = నిచ్చెనవి)

Friday 9 September 2016

అనరాదు వినరాదు ఆతని మాయలునేడు - అన్నమయ్య కీర్తన.


ప. అనరాదు వినరాదు ఆతని మాయలు నేడు
దినదిన క్రొత్తలాయ ద్రిష్టమిదే మాకు.
౧. ఆడెడి బాలుల హరి అంగిలి చూపుమని
తోడనే వాండ్ల నోర దుమ్ములు జల్లి
యీడ మాతోఁ జెప్పఁగాను ఇందరముఁ గూడిపోయి
చూడఁ బోతే పంచదారై చోద్యమాయనమ్మా..
౨. తీఁట తీగెలు సొమ్మంటా దేహము నిండాఁగట్టె
తీటఁకుఁగాక బాలులు తెగి వాపోఁగా
పాటించి యీసుద్ది విని పారితెంచి చూచితేను
కోటి కోటి సొమ్ములాయ కొత్తలో యామ్మా..
౩. కాకిజున్ను జున్ను లంటా గంపెడేసి తినిపించి
వాకొలిపి బాలులెల్ల వాపోవఁగ
ఆకడ శ్రీ వెంకటేశుఁడా బాలుల కంటి నీరు
జోకగ ముత్యాలు పేవెఁ జూడఁగానే నేము.
భావము: గోకులంలో గోపస్త్రీలు తమ పిల్లలను శ్రీకృష్ణుడు అల్లరి చేసి ఏడిపించి ఎలాంటి మాయలు చేసాడో వివరిస్తున్నారు.
అనడానికి లేదు, వినడానికి లేదు ఇతని మాయలు. రోజు రోజుకీ కొత్త కొత్త దృశ్యములే మాకు.
బాలురందరూ ఆడుకుంటుంటే నోరు చూపమని, వారు నోరు తెరిచిన వెంటనే నోటిలో దుమ్ము జల్లేడట. ఆ బాలురందరూ మాతో చెప్పి గోల చేయగా అందరమూ కలిసి చూడబోతే ఆ బాలుల నోటినిండా పంచాదారేనమ్మా..
ఇదేమి చోద్యమమ్మా..
దురదవేసే తీగలు బాలులకు సొమ్ములని చెప్పి వారి దేహమునిండా గట్టేడట. ఆ దురదకు బాలులు వాపోవగా, ఈ మాట విని ఆదుర్దాతో పరిగెత్తి చూడగా, వారి దేహముల నిండా కోటి కాంతులతో మెరుస్తున్న సొమ్ములు (ఆభరణాలు) కనిపించాయమ్మా..
కాకిజున్ను (జున్నులాంటి పదార్ధమె కానీ తినడానికి బాగుండదేమో)) మంచి జున్ను అని చెప్పి గంపెడేసి బాలులకు తినిపించాడట. నోరు బాధపెట్టగా గోపబాలులు బాధపడి కన్నీరు కార్చుతుంటే, చూడబోతే ఓ వెంకటేశుడా! ఆ బాలల కంటినీరు ముత్యాల వరుసలుగా కనిపించాయమ్మా. ఇదేమి వింత ?
సాధారణంగా బాల్యంలో పిల్లలు రక రకాలుగా అల్లరి చేసి తోటి పిల్లలను ఏడిపించడం పెద్ద వింతేమీ కాదు. కానీ శ్రీకృష్ణుడు పరమాత్ముడు, మాయాలోలుడు కనుక తనుచేసే అల్లరిపనులను మాయతో కప్పిపుచ్చి అందర్నీ ఆశ్చర్యచకితులను చేసాడని అన్నమయ్య ఎంతో అందంగా ఈ కీర్తనలో విశదీకరించాడు.

Friday 2 September 2016

ఎవ్వరెట్టయినా నుండనీ - అన్నమయ్య కీర్తన.


ప.  ఎవ్వ రెట్టయినా  నుండనీ  ఇదివో  నేను
     నవ్వుతా  నీ సేవ సేతు నడుమ నేను.                   ||
౧.  మనసున నొకమాట  మరఁగున  నొకమాఁట
     యెనసి నే(న?) నయములు యెరఁగ నేను (?)     
     వనితనై నీమీఁది వలపే గతియని
     తనివోక బతికే దానను నేను.                              ||
౨.  వోలిసితే నొకటియు నోల్లకుంటే నొకటియు
     చలివేడి వేసాలు జరప నేను
     కలికితనాన నీతో కాఁపురమే గతియని
     తలఁచి పొందులు సేసే దానను నేను                      ||
౩.  ఒక్కపరి ఇచ్చకము వొక్కపరి  మచ్చరము
    ఇక్కడా నక్కడ యెలయించను నేను
    గక్కన శ్రీ వేంకటేశ కలసితి విటు నన్ను
    మక్కువ నిటువలెనే మరుగుదు నేను.                   ||                                                                           

భావము:  ఇదిగో! స్వామీ! ఎవరెట్లాగయనా ఉండనీ నేను మాత్రం నీవు  కావాలనుకున్న చిన్నదాన్నే. నవ్వుతూ  నీ సేవ చేసుకుని తరిస్తాను.
మనసులోనొకమాట,  చాటుగా నొకమాట చెప్పి నయగారాలు పోయేదాన్ని  కాను. నీ మీద వలపుతో వచ్చిన దాననే, కాని  తనివితీరని పొందు కావాలనుకునేదాన్ని కాను.
ప్రభూ! నేను కావాలనుకుంటే ఒకమాట, వద్దనుకుంటే మరొకమాట చెప్పేదాన్ని కాదు. రెండురకాల ద్వంద్వ పద్ధతిలో వేషాలు వేయను. అందరి స్త్రీల వలెనె నీతో  కాపురమే గతియని తలచి నీ పొందు కోరే దానను.
ఒకసారి ఇష్టం చూపించడం, ఇంకొకసారి మచ్చరముతో తిరస్కరించడం చేసి, ఇక్కడా  అక్కడా అని నిన్ను కూడటం నాకు నచ్చదు. శ్రీ వేంకటేశ్వరా! నన్ను కరుణించి చేరదియ్యి. లేకుంటే నీ పై  నా  మక్కువ  ఇలాగే  మరుగున ఉండిపోనీ..

 శ్రీ వేంకటేశుని వలచిన వనితయొక్క నిస్వార్ధమైన  అనురాగం ఎటువంటిదో అన్నమయ్య  ఈ  కీర్తనలో వివరించాడు.

Thursday 1 September 2016

అన్నమయ్య నవరసాలు

అన్నమయ్య – నవరసాలు.

ఆంధ్ర  వాగ్గేయకారులలో  అన్నమయ్య  ఆద్యుడు, అగ్రగణ్యుడు,  సుప్రసిద్ధుడు.  అన్నమయ్య  రచించిన  వేదాంత, ఆధ్యాత్మిక, భక్తి,  శృంగార - మొత్తం  ముప్ఫై రెండువేల  కీర్తనలలో సుమారు  పన్నెండు వేల  కీర్తనలలో నవరసాలు  నర్తిస్తూనే  ఉన్నాయి. 
ప్రాచీనాలంకారికుల అభిప్రాయానుసారము  రసాలు  తొమ్మిది. క్రమంగా  వీటి  స్థాయీ, భావాలు  కూడా  తొమ్మిది.
           “శృంగార హాస్య కరుణాః రౌద్రవీర భయానకాః
            భీభాత్సాద్భుత శాంతాశ్చ నవనాట్యే రసాః స్మృతాః”
           “రతిరాసహశ్చ శోకశ్చ క్రోథోత్సాహౌ భయం  తథాః
            జుగుప్సా విస్మయశమా, స్థాయిభావాః ప్రకీర్తితాః” 
లాక్షణికులు నిర్దేశించిన రసస్వరూపాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకుని అన్నమయ్య  కీర్తనలు రాయలేదు. అయినా  ఆయా రసాలు సముచితంగా, సందర్భోచితంగా అమరి పాటల సౌందర్యాన్ని ద్విగుణీకృతం  చేసాయి. ప్రతీ రసము బహుసంఖ్యాక కీర్తనల్లో కనిపిస్తూ ఉంటుంది.
పైన పేర్కొన్న నవరసాలూ కూడా ఒకే కీర్తనలో వచ్చేట్టు అన్నమయ్య అనుసంధించాడు. నాయిక  హావభావాలలో, అంగాల ఉనికిలో నవరసాలనూ నర్తింప చేసాడు. అవేగాక మోహాన్ని కూడా పదోరసంగా చేర్చి నాయికను  రసాధిదేవతగా చిత్రించాడు.
           ప. నవరసములదీ నలినాక్షి – జవకట్టి నీకు జవిసేసీని
            ౧. శృంగార రసము చెలియ మొకంబున – సంగతి  వీరరసము గోళ్ళ 
                రంగగు కరుణారసము పెదవులను – అంగపు కుచముల నద్భుత రసము.
            ౨. చెలి హాస్య రసము సెలవుల నిండీ – పలుచని నడుమున భయరసము 
                కలికి వాడి కన్నుల భీభత్సము – అలబొమ జంకెన(ల) నదే రౌద్రంబు
             ౩. సమరతి మరపుల శాంత రసంబదే – అతిమోహము పదియవరసము
                ఇతవుగ శ్రీ వేంకటేశ కూడితివి – సతమై ఈపెకు సంతోష రసము.

ఒక ఇతివృత్తం ఎన్నుకొని రసపోషణ చేయడం  సులభం. కాని ముక్తక లక్షణాత్మకాలైన కీర్తనల్లో కూడా  నవరసాలను నర్తింప జేయడం అనితరసాధ్యం. ఆ ఘనత అన్నమయ్యదే.


సేకరణ: డా. జె. మునిరత్నం గారి  వ్యాసం నుండి.                         పొన్నాడ లక్ష్మి.

Monday 29 August 2016

ఎంత సింగారించేవే ఏమే నీవు - అన్నమయ్య కీర్తన.

ఈ వారం అన్నమయ్య కీర్తన.

ప. ఎంత సింగారించేవే ఏమే నీవు
కాంతుఁడు వాకిట వచ్చి కాచుకున్నాఁడు. ||

౧. చెలులకు వెడవెడ సిగ్గులే సింగారము 
సెలవులకు నవ్వులే సింగారము
పలచని మోవికి పలుకులే సింగారము
కలికికన్నులకును సోలపే సింగారము. ||

౨. చక్కని బొమ్మలకును జంకెనలే సింగారము
చెక్కులకు మురిపెమే సింగారము
వెక్కసపు గోళ్ళకు విసరులే సింగారము
చొక్కపుజవ్వనాలకు సొంపులే సింగారము ||

౩. కరకుచన్నులకు కాఁగిలే సింగారము
చిరుఁ దొడలకు రతి సింగారము
మరి యలమేలుమంగ మగఁడు శ్రీ వేంకటేశు
డెరిఁగి నిన్నిట్టె కూడె నిదె సింగారము. ||

భావము: ఇది అన్నమయ్య శృంగార కీర్తన. ఈ కీర్తనలో చెలికత్తెలు దేవి అలమేలుమంగతో చనువుగా ఇలా అంటున్నారు. ఏమే యిది? ఎంత సింగారిస్తావు. అక్కడ నీ నాథుడు వచ్చి వాకిట నిలిచి ఉన్నాడమ్మా! అని మందలిస్తున్నారు.

అయినా నేనొకటి చెప్తున్నాను. గ్రహించు. చెలులకు నిజమైన సింగారము చిరు చిరు సిగ్గులే. ఇక ఆ పెదవులకు చిరునవ్వులే సింగారము. పలుచని అధరాలకు నీ తీపి పలుకులే ఆధారం. మరి చక్కని కనుదోయికి, నీ పారవశ్యమే సింగారము.

దేవీ! చక్కని నీ కనుబొమ్మలకు నీవు స్వామిని బెదిరించేటట్లు చూసే ఆ చూపులే సింగారము. అందమైన నీ చెక్కిళ్ళకు మురిపెమే సింగారము. నీ వాడి గోళ్ళకు విసురులే సింగారము. నీ యౌవ్వనమునకు నీ ఒంపుసొంపులె సింగారమమ్మా! 

బిగువైన నీ చనుగవకు స్వామి కౌగిలే సింగారము. స్వామి శృంగారమే నీ కన్నిటా సింగారము. మరి అలమేల్మంగ నాధుడైన శ్రీ వేంకటేశ్వరునికి నీ విరహము నెరిగి నిన్ను కూడుటయే అసలైన సింగారమమ్మా!

Sunday 21 August 2016

ఎంచి చూడరో ఘనులార ఇందీవరాక్షుడు రక్షకుఁడు - అన్నమయ్య కీర్తన.


ఈ వారం అన్నమయ్య కీర్తన.
ప. ఎంచి చూడరో ఘనులార ఇందీవరాక్షుడు రక్షకుఁడు
సంచితముగ నీతని శరణంబే సర్వఫలప్రద మిందరికి. ||
౧. హరి గొలువని కొలువులు మరి యడవిఁగాసిన వెన్నెలలు 
గరిమల నచ్యుతు వినని కథలు భువి గజస్నానములు,
పరమాత్మునికిఁ గాని తపంబులు పాతాళమున నిదానంబులు
మరుగురునికిఁ గాని పూవులపూజలు మగడులేని సింగారంబులు ||
౨. వైకుంఠుని నుతియించని వినుతులు వననిధిఁగురిసిన వానలు
ఆ కమలోదరుఁ గోరని కోరిక లందని మానిఫలంబులు
శ్రీకాంతునిపైఁజేయని భక్తులు చెంబుఁమీది కనకపుఁబూఁత
దాకొని విష్ణుని తెలియని తెలువులు తగనేటినడిమి పైరులు ||
౩. వావిరిఁగేశవు నొల్లని బతుకులు వరతఁగలవు చింతపండు
గోవిందుని కటు మొక్కని మొక్కులు గోడలేని పెనుచిత్రములు
భావించి మాధవుపై లేని తలపులు పలు మేఘముల వికారములు
శ్రీ వేంకటపతి కరుణ గలగితే జీవుల కివియే వినోదములు. ||
భావము: ఘనులార! కలువకన్నులవాడైన శ్రీహరియే ఎల్లరకు రక్షకుడు. ఈ సంగతి చక్కగా గ్రహించిన ఆ దేవుని శరణాగతియే అందరికీ సమస్తఫలములను సమకూర్చునది.

శ్రీహరి ని కొలువక ఇతరత్రా చేయు సేవలు అడవిగాచిన వెన్నెలవలె నిష్ప్రయోజనములు. ఘనుడైన అచ్యుతుని గురించి వినక ఇతరముల గురించి విను కథలెల్ల ఏనుగుచేయు స్నానము వలె వ్యర్థములు. పరమాత్ముడగు హరిని గూర్చి కాక ఇతరుల గురించి చేయు తపములు పాతాళముననున్న పాతరల వలె అక్కరకు రానివి. మన్మథుని తండ్రియైన మాధవునికి గాక అన్యులకొనర్చు పూజలెల్ల మగడు లేని మగువ సింగారము వలె నిష్ఫలములు. మరియు అనుచితములు.

వైకుంఠుని నుతించని వినుతులు సముద్రములో కురిసిన వాన వలె నిష్ప్రయోజనములు. ఆ పద్మనాభుని గాక అన్యులను గొరెడు కోరికలన్నియు అందని మానిఫలంబుల వలె అసాధ్యములు. అట్టి కోరికలు నెరవేరవు. శ్రీకాంతునిపై జేయక ఇతరులపై జేయు భక్తి చెంబుపై బంగారుపూత వలె విలువలేనిది. ప్రయత్నించి విష్ణుని గూర్చి తెలిసికొనక ఇతరులను గూర్చి తెలిసికొను విజ్ఞానము లన్నియు వరదపాలై పోవు ఏటి నడుమ పెంచిన పైరుల వలె నిష్ఫలములు.

భక్తితో కేశవుని అంగీకరింపక ఒరులపై మోహము పెంచుకొని బ్రతుకు బ్రతుకులు వరదలో గలిసిన చింతపండువలె వ్యర్ధమవును. గోవిందునికి గాక అన్యుల కొనర్చు మొక్కులు గోడలేని పెద్ద చిత్రములవలె ఉనికి లేనివే యగును. మరియు మాధవుని గాక ఇతరులను గూర్చి చేయు భావనలు నానావిధములైన మబ్బుల ఆక్రుతులవలె నిలకడ లేనివి యగును. పై జెప్పినవెల్ల అంతర్గతముగా విష్ణుపరములైనచో జీవులు వేంకటేశ్వరుని దయకు పాత్రులు కాగలరు. అప్పుడా సాధనలెల్ల వినోదకరములే యగుచున్నవి. కాన విష్ణుని శరణు జొచ్చుటయే ముఖ్య కర్తవ్యమని అన్నమయ్య భావము.

వ్యాక్యాత: సాహిత్య శిరోమణి సముద్రాల లక్ష్మణయ్య, ఎం.ఏ. పొన్నాడ లక్ష్మి.

Saturday 13 August 2016

కలియుగమెటులైనా – గలడుగా నీ కరుణ - అన్నమయ్య కీర్తన.




ఈ వారం అన్నమయ్య  కీర్తన.

ప.         కలియుగమెటులైనా – గలడుగా  నీ  కరుణ
            జలజాక్ష ! హరి హరీ ! – సర్వేశ్వరా !                          ||

౧.         పాప మెంత గలిగిన – బరిహరించే యందుకు
            నా పాలగలదుగా నీ – నామము,
            కోపమెంత గలిగిన – కొచ్చి శాంతమిచ్చుటకు
            చేపట్టి కలవుగా నా – చిత్తములో నీవు                       ||

౨.         ధర నింద్రియాలెంత – తరముకాడిన  నన్ను
            సరిగావ గద్దుగా నీ – శరణాగతి ,
            గరిమ గర్మబంధాలు – గట్టిన తాళ్ళు పూడించ
            నిరతి గలదుగా – నీ భక్తి నాకు.                                ||

౩.          హితమైన యిహపరా – లిష్టమైన వెల్లా నియ్య
            సతమై కలదుగా నీ – సంకీర్తన
            తతి శ్రీవెంకటేశ నా – తపము ఫలియింపించ
            గతి గలదుగా నీ – కమలాదేవి.                                 ||

భావం: కమలములుబోలు కన్నులు గలవాడా! హరిహరీ!  సర్వేశ్వరా!  కలియుగమెట్లున్ననూ నన్ను కాపాడుటకు నీ కరుణ నాపై  ఉండగా ఇక నాకేమి భయము?

            నా యెడల నెన్ని పాపములు గల్గినను , వాటిని సమూలముగా తుద ముట్టించుటకు నీ  నామ మున్నది గదా! నాకెంత కోపము గలిగినను నశింపజేసి శాంతమును ప్రసాదించుటకు నా  మనస్సులో నీవు నెలకొని యున్నావుకదా!

            ఇంద్రియములు ఎంతగా తరుముకొనివచ్చినను  నన్ను వాటి బారినుంచి తప్పించుటకు నీ శరణాగతి గలదు గదా! ఘనమైన కర్మబంధము లనెడు కట్టిన త్రాళ్ళ నుండి నన్ను విడిపించుటకు నాకు  నీ యెడల నున్న భక్తి కలదు కదా!

            నా కిష్టము లైనవి, హితకారము లైనవియు అగు ఇహమునకు పరమునకు సంబంధించిన వాటినెల్ల ఇచ్చుటకు శాశ్వతమైన నీ సంకీర్తన కలదు కదా! తగిన కాలమున నా తపస్సు ఫలింప జేయుటకు నీ లక్ష్మీదేవియే నాకు గతియై యున్నది గదా!                                                                 


వ్యాఖ్యానం: సాహిత్య శిరోమణి సముద్రాల లక్ష్మణయ్య.                                        పొన్నాడ లక్ష్మి.

Monday 1 August 2016

ఆర్తి - సుధామ గారి కవిత.

ఆర్తి.                                                                             
అమ్మ  మీన్స్ వాట్ మమ్మీ
ఇది ఒక ప్రశ్నోదయ భయం.
పిజ్జాలు తెలుసు పిడతకింద పప్పు తెలీదు.
బర్గర్లు తెలుసు బొబ్బట్లు తెలీవు - వాడు పిల్లాడు.
మిడ్డీ మోజు,  పట్టు పరికిణీ మోటు
ఫేసు క్రీములు  నవ్యం పసుపు అసహ్యం – తను అమ్మాయి.
భారత భాగవతాలు చదవడం మానేసి
బెవాచ్ లు  చూస్తున్నారు టీవీలో బామ్మగారు తాతగారు
పిల్లలకు గోరుముద్దలు, చందమామ కథలు లేవు
జో అచ్యుతానంద జో జో ముకుందాలు లేవు
బారుల్లో డిస్కోదారుల్లో నాన్నగార్లు
బాబ్డ్ హెయిర్లలో స్లీవ్ లెస్సుల్లో  అమ్మగార్లు
టోటల్ గా స్లీప్ లెస్ గా నైటోయ్ – ఇదీ పలుకు కులుకు
అందుకే అమ్మ మీన్స్ వాట్ మమ్మీ.
ఇదీ రేపటి ప్రశ్నోదయ భయం.
ఆంధ్ర దేశమున బుట్టి ఆంధ్ర మాతాపితలకుద్భవించి
ఆంధ్ర సంప్రదాయములభ్యసించి ఆంధ్ర జాతీయ
                   తత్వసంపత్తిచే అభివృద్ది నొంది
ఆంధ్రభాషలో పండితులై ఆంధ్ర గ్రంధముల రచించి
ఆంధ్రభాషా దేవికి మూల్యాలంకారములుగా నర్పించి ఆంధ్రదేశ సేవనాచరించి
తమ యంగములు నసువులు నాత్మలు పవిత్రములుగ జేసుకుని
ప్రాణములనుబాసి పరమపదమును చేరిన ప్రాచీనాంధ్రులందరు కూడా
అదృష్టవంతులు కదా!
సాక్షీ పానుగంటీ ! వర్తమానం కనుగొంటివి స్వభాషలో నాడే నీవంటివి
భాషలోని కళ ప్రాణము తత్వము గతి  తప్పుతున్న దైన్యం ఏమిటి
కట్టు బొట్టు ఆచారాల్లో మానవ సంబంధాల్లో
మనతనాన్ని మనం కోల్పోయే ఈ  హైన్యం ఏమిటి
ఇంటికి తెలుగు దినపత్రిక తెప్పించుకోవడం ఎందుకు నామోషీ
తనగోత్రము, నక్షత్రము తెలియక పోవడమా అభ్యుదయ శేముషి.
రచన : సుధామ.                    నాకెంతో  నచ్చిన కవిత    పొన్నాడ  లక్ష్మి